Wetenschappers komen in geweer tegen open-access-plannen

Wetenschappers in heel Europa en met name in Nederland komen in geweer tegen ‘Plan S’, het gezamenlijke initiatief van verschillende wetenschapsfinancierders om open-access-publicatie vanaf 2020 verplicht te stellen. In een open brief, die al meer dan zevenhonderdvijftig keer ondertekend, stellen zij dat het plan veel te ver gaat. Veruit de meeste ondertekeningen komen uit Nederland: 448 op het moment van schrijven. Onder hen zijn bekende namen, zoals Nobelprijswinnaar Ben Feringa, TU Delft-hoogleraren Wouter Serdijn en Lina Sarro, de Eindhovense professor Bert Meijer en UT-hoogleraren Jurriaan Huskens, Jurriaan Schmitz, Albert van den Berg, Stefano Stramigioli, Boudewijn Haverkort en Bram Nauta. Laatstgenoemde wijdde in Bits&Chips ook een column aan het plan.

Plan S is een initiatief van wetenschapsfinancierders uit Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië en acht andere Europese landen om uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften onder druk te zetten. Deze organisaties verdelen publiek geld en ijveren er al geruime tijd voor dat de resultaten hiervan niet achter de betaalmuren van uitgevers verdwijnen. In het open-access-model worden de uitgevers daarom betaald voor publicatie en niet meer voor toegang tot de artikelen. De uitgevers staan hier over het algemeen niet om te springen, want ze verdienen meer aan betaalmuren. Door samen op te trekken, hopen de wetenschapsfinancierders beter een vuist te kunnen maken.

Maar er kleven grote bezwaren aan het idee, betogen veel wetenschappers. Het grootste pijnpunt is de focus voor de ‘gouden’ route. Dat betekent dat er niet meer gepubliceerd mag worden in tijdschriften die niet volledig open-access zijn, zelfs al is het artikel in kwestie wel vrij toegankelijk. Daardoor worden toptijdschriften als Nature en Science uitgesloten, net als vakbladen van bijvoorbeeld de IEEE. Onderzoekers uit andere landen kunnen hier echter wel gewoon in publiceren, wat wetenschappers in de deelnemende landen benadeelt.